Anoreksja dotyka najczęściej dziewczęta o zaostrzonym zmyśle rywalizacji, ambitne którym zależy na pozycji i sukcesach w szkole. Typowa młoda anorektyczka to dobra uczennica, której iloraz inteligencji znacznie przewyższa średnią albo rekompensowany jest przez wytężoną pracę. Dla rodziców stanowiła do czasu zachorowania powód do dumy i satysfakcji. Grzeczna, posłuszna, samodzielna, odpowiedzialna – nie sprawiała nigdy kłopotów wychowawczych. Początek anoreksji bywa banalny i niezauważalny. Niezadowolona ze swoich kształtów i wyglądu nastolatka wprowadza – jak wiele jej rówieśniczek – dietę odchudzającą, która z czasem opanowuje całą jej uwagę i energię. Nie wiadomo, kiedy sprawy wymykają się spod kontroli . Wymóg mody przeradza się w obsesyjne dążenie do kontroli siebie i negację cielesności.

Nastolatka zaczyna swoją dietę traktować bardzo poważnie, odmowę jedzenia niektórych potraw tłumaczy np. tym, że przeszła na wegetarianizm lub dietę życia. W przestrzeganiu narzuconych sobie ograniczeń staje się coraz bardziej rygorystyczna, przekracza cienką granicę między dietą a głodzeniem się. Unika jedzenia mimo stale odczuwanego głodu. Termin „jadłowstręt”, który sugeruje brak łaknienia, wprowadza w błąd gdyż anorektyczka, przynajmniej w pierwszym etapie choroby, stale odczuwa głód . Obsesyjnie myśli o jedzeniu, czyta książki kulinarne, nierzadko gotuje dla całej rodziny wyszukane potrawy, sama nie jedząc ich. Anorektyczka usilnie walczy z głodem, nie uleganie mu traktuje jako sukces, który daje jej poczucie siły, władzy, kontroli : „nareszcie na coś mam wpływ, coś ode mnie zależy, o czymś mogę decydować”. We wczesnym etapie anoreksji nastolatki, mówią o nastroju euforii, lekkości, przypływie energii. Niektóre, zwane anorektyczkami ograniczającymi, stale ograniczają się w jedzeniu i systematycznie tracą na wadze. Inne, o typie bulimiczno-wydalającym, ulegają czasami atakom objadania się – działając na zasadzie „wszystko albo nic”. Taki atak „obżarstwa” – jak same nazywają – jest naturalną reakcją organizmu na ograniczanie się w jedzeniu, ale w anorektyczce wzbudza silne poczucie winy, wstydu z powodu utraty kontroli nad sobą. By poradzić sobie z tymi przykrymi uczuciami, chora osoba włącza zachowania kompensacyjne: prowokuje wymioty, przyjmuje duże ilości środków przeczyszczających i moczopędnych, wykonuje wyczerpujące ćwiczenia fizyczne. Jest to forma zadośćuczynienia za chwilową utratę kontroli nad sobą .

Mimo, że w wyniku diety a właściwie głodzenia się, anorektyczka traci na wadze, nie odczuwa pełni sukcesu lecz stale żyje w panicznym lęku przed przytyciem. Boi się, że gdy zacznie jeść, nie zapanuje nad sobą i cały wysiłek pójdzie na marne. Dlatego stara się kontrolować swoje życie we wszystkich sferach, dba o porządek, obsesyjnie planuje każdy dzień, zapisuje wartość kaloryczną zjedzonych potraw, wykonuje zaplanowane ćwiczenia fizyczne, obsesyjnie uczy się. Stara się we wszystkim być perfekcyjna, odnosić sukcesy. Niezauważalne początkowo praktyki żywieniowe anorektyczki, z czasem wzbudzają w otoczeniu zdziwienie, komentarze, uwagi rodziny. By tego uniknąć najczęściej nastolatka przestaje jeść przy wspólnym stole – je w samotności. Zaczyna izolować się, rzadziej spotyka się z rówieśnikami – całą jej uwagę i czas pochłaniają czynności związane z opanowywaniem głodu, ćwiczeniami fizycznymi, kontrolowaniem siebie i swojej wagi.

Wyniszczająca głodówka wywiera silny wpływ na psychikę młodej osoby. Rodzice skarżą się, że ich kochające dziecko zmieniło się w krnąbrną, nierzadko arogancką i nieustępliwą nastolatkę. Córka, która nigdy nie podnosiła głosu, nagle awanturuje się z rodzicami o ilość pożywienia, jakie zjadła albo nie. Warto wiedzieć, że niedożywienie powoduje zmiany biochemiczne, które oddziałują na myśli, uczucia i zachowania. Ponieważ organizm zużył zapasy tłuszczu, łącznie z tym, który znajduje się w mózgu, pojawia się rozdrażnienie lub apatia. Nastolatka staje się krnąbrna, nie przyznaje się do choroby i odmawia leczenia. Nie czuje się chora, dlatego nie szuka dla siebie pomocy . Do lekarza czy psychologa najczęściej zostaje przyprowadzona przez zaniepokojonych rodziców. Psychoterapia, powinna zacząć się jak najwcześniej, po dostrzeżeniu przez otoczenie pierwszych symptomów, rokowania są wówczas pomyślniejsze. Terapia obejmuje nastolatkę i jej rodzinę. Warto spojrzeć na anoreksję jako na wyraz walki o autonomię zależnego dziecka (pseudoautonomię). Po pomoc rodzina powinna zwrócić się zanim walka o autonomię nastolatki przerodzi się w walkę o jej życie. W Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej we Wrześni prowadzone są konsultacje i udzielana jest pomoc psychologiczna dla nastolatek z problemem zaburzeń jedzenia.

Alina Krzekotowska – psycholog